W okresie od września do grudnia 2023 był realizowany projekt “Przyjazna warszawska szkoła dla dzieci z doświadczeniem migracji i uchodźctwa”. We wrześniu były wysłany oferty szkoleniowe do szkół pocztą elektroniczną, a także za pośrednictwem Biura Edukacji. Na początku września było niewiele zgłoszeń ze względu na obciążenie pracą nauczycieli/nauczycielek i kadry pedagogicznej. Jednak pod koniec września zaczęły napływać zgłoszenia ze szkół. Szkoły zgłaszały się na szkolenia zamknięte, tj. dedykowane dla kadry jednej szkoły. W sumie otrzymaliśmy 12 zgłoszeń ze szkół na różne tematy z których 7 szkoleń odbyło się w ramach danego projektu. Pozostałym szkoło zaproponowaliśmy szkolenia poza projektem w ramach programu Wsparcia Szkół Fundacji Ocalenie, szkolenia będą się odbywały do końca grudnia 2023 r.
16 października do 20 listopada 2023 r. zostało przeprowadzonych 7 szkoleń dla warszawskich szkół podstawowych i ponadpodstawowych, z zakresu pracy z klasą wielokulturową. Wszystkie szkolenia trwały 3 godziny zegarowe z przerwą w połowie zajęć oraz współprowadzone były przez Kingę Białek (psycholożkę i trenerkę międzykulturowa, współpracowniczkę Fundacji Ocalenie) i Tahminę Rajabovą (w przeszłości mentorka kulturowa w Centrum Pomocy Cudzoziemcom, specjalistkę ds. edukacji dzieci migranckich i uchodźczych, managerkę programu Wsparcia Szkół w Fundacji Ocalenie). Szkolenia opierały się na autorskich scenariuszach przygotowanych przed szkoleniami. Prowadzenie szkoleń oraz zawartość merytoryczna były zarówno przed szkoleniami oraz w ich trakcie na bieżąco dostosowywane do potrzeb uczestników i uczestniczek. Przed szkoleniami szkoły wypełnili krótką ankietę, w której byli proszone o podanie ilości dzieci z doświadczeniem migracyjnym, które uczą się w poszczególnych klasach w szkołach, z jakich krajów pochodzą uczniowie i uczennice cudzoziemscy oraz jak długo uczą się w danej szkole.
Do wyboru szkoły miały 4 tematów:
1. Tworzenie szkoły przyjaznej dzieciom z doświadczeniem migracji.
2. Pierwsza integracja w klasie wielokulturowej.
3. Metody pracy z grupami wielokulturowymi w klasie i szkole wielokulturowej.
4. Stereotypy, uprzedzenia i dyskryminacja w klasie wielokulturowej
Największą popularnością cieszył się temat dotyczący Metody pracy w klasie i w szkole wielokulturowej (5 szkoleń). 1 szkoła wybrała temat Stereotypy, uprzedzenia i dyskryminacja w klasie wielokulturowej, oraz jedna szkoła wybrała temat – Tworzenie szkoły przyjaznej dzieciom z doświadczeniem migracji.
Zgłosiło się 6 szkół podstawowych oraz 1 szkoła średnia (Liceum). Jedna szkoła podstawowa zdecydowała się na szkolenie stacjonarne, zaś pozostałe 6 szkół zdecydowało się na formę online. Wszystkie szkolenia odbywały się w drugiej połowie dnia, w większości w godzinach wieczornych, czasem w trakcie rady pedagogicznej lub tuż przed zebraniem dla rodziców. O wyborze terminu, formy i tematu decydowała głównie osoba zamawiająca szkolenie.
W trakcie rozmów przed szkoleniami czasem pojawiały się dodatkowe tematy, które były uwzględnione w trakcie szkolenia (np. konkretne przypadki). Szkolenia online odbywały się na platformie Zoom. Uczestnicy i uczestniczki otrzymywali po zakończeniu szkoleń ankietę ewaluacyjną oraz dwa dokumenty: jeden dotyczący praktycznych wskazówek dla szkół, w których uczą się dzieci z doświadczeniem migracyjnym oraz Pakiet Edukacyjny o polskiej szkole dla rodziców i dzieci z doświadczeniem migracji.
Harmonogram i krótki opis szkoleń
W dniu 16 października 2023 r. od godz. 16:00-19:00 odbyło się 1 szkolenie pt. “Metody pracy w klasie wielokulturowej” w formie online (poprzez platformę ZOOM) dla kadry pedagogicznej Szkoły Podstawowej nr 114 Warszawy. W szkoleniu wzięło udział 15 nauczycieli/nauczycielek, w tym wicedyrektorka szkoły. Cele i zadania szkolenia zostały opracowane w oparciu o liczbę dzieci z doświadczeniem migracji/uchodźcze w danej szkole/klasie oraz krajów pochodzą dzieci. Podczas szkolenia poruszane były różne aspekty tego tematu np.
1.Jak przygotować uczniów i uczennice do nauki w klasie wielokulturowej?
2.Jak przygotować szkołę do wielokulturowości?
3.Jak przygotować rodziców do pracy w klasie wielokulturowej (polskich i cudzoziemskich)?
4.Jak przygotować siebie do pracy w klasie wielokulturowej?
19 października .2023 od godz. 16:00- 19:00 odbyły się 2 szkolenie pt. “Metody pracy w klasie wielokulturowej” w formie online (poprzez platformę ZOOM) dla kadry pedagogicznej Szkoły Podstawowej nr 202 im. 34 Pułku Strzelców Budziszyńskich w Warszawie. W szkoleniu wzięło udział 21 nauczycieli/nauczycielek
23 października .2023 od godz. 16:00- 19:00 odbyło się szkolenie pt. “Metody pracy w klasie wielokulturowej” w formie online (poprzez platformę ZOOM) dla kadry pedagogicznej Szkoły Podstawowej nr 220 im. Stanisława Kopczyńskiego w Warszawie. W szkoleniu uczestniczyło 7 osób.
26 października .2023 od godz. 16:00- 19:00 odbyło się szkolenie pt. “Tworzenie szkoły przyjaznej dla dzieci z doświadczeniem migracji i uchodźctwa” w formie online (poprzez platformę ZOOM) dla kadry pedagogicznej Szkoły Podstawowej nr 369, ul Przybyszewskiego 45, Warszawa. W szkoleniu brały udział 20 osób.
Celem tego szkolenia było pokazanie, jakie są możliwe kierunki dla szkoły wielokulturowej, dla szkoły, która jest przyjazna dzieciom z doświadczeniem migracji.
Podczas szkolenia poruszani były następujące aspekty tego tematu:
- Co dla szkoły oznacza obecność uczniów z różnych, często odmiennych kultur, i jakie są tego konsekwencje w klasie?
- Jakie problemy mogą pojawić się w szkole, do której uczęszczają dzieci z doświadczeniem migracyjnym bądź o innym pochodzeniu narodowym i etnicznym?
- Co należy zrobić i jakich błędów unikać, jeśli w klasie znajdzie się dziecko z innego kręgu kulturowego?
- Pojęcie kultury i różnice kulturowe w szkole; Czym są różnice kulturowe i jak wpływają na sytuację dziecka w szkole?
27 października .2023 od godz. 14:00- 17:00 odbyło się szkolenie pt. “Metody pracy “Metody pracy w klasie wielokulturowej” w formie online (poprzez platformę ZOOM) dla nauczycieli/nauczycielek XLVI Liceum Ogólnokształcącego z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Stefana Czarnieckiego. W szkoleniu brały udział 18 osób
14 listopada 2023 od godz. 14:00 – 17:00 odbyło się szkolenia pt. “Metody pracy w klasie wielokulturowej” w formacie stacjonarne dla kadry pedagogicznej Szkoły Podstawowej Nr 66 im. ks. Juliana Chrościckiego Warszawy. Szkolenia odbyła się na terenie szkoły gdzie uczestniczyli/uczestniczyły 12 osób w tym wicedyrektorka i pedagog szkolny
20 listopada 2023 od godz. 17.00 -20.00 odbyło się szkolenie pt. “Stereotypy, Uprzedzenia i Dyskryminacja”. Szkolenia odbyła się na platformie ZOOM, (zgłoszono 50 osób według listę) uczestniczyły w nim 54 osób w tym wicedyrektorka i pedagog szkolny. Szkolenia miał charakter wykładowy i warsztatowy. Udało się podzielić uczestników na małe grupy, w których osoby pracowały nad praktycznymi zadaniami.
Celem tego szkolenia było przekazanie takiej wiedzy na temat stereotypów i uprzedzeń, aby osoby uczestniczące wiedziały, jak efektywniej pracować z klasą wielokulturową pomimo stereotypów.
Podczas szkolenia poruszani były następujące aspekty tego tematu:
- Skąd się biorą i po co są nam potrzebne stereotypy?
- Dlaczego trudno pozbyć się uprzedzeń w klasie wielokulturowej? Oraz jak można z nimi pracować?
- Jak pracować z klasą wielokulturową, w której pojawiają się stereotypy, uprzedzenia i dyskryminacja?
Charakterystyka osób biorących udział w szkoleniach oraz kontekst ich pracy:
W zdecydowanej większości w szkoleniach udział wzięły nauczycielki, które mają w swoich klasach dzieci z doświadczeniem migracyjnym, szczególnie z wymuszonych migracji, przede wszystkim dzieci uchodźcze z Ukrainy. Były to wychowawczynie, nauczycielki poszczególnych przedmiotów, nauczycielki klas 1-3, pracowniczki świetlicy, nauczycielki języka polskiego jako obcego oraz pedagożki szkolne, a także, w przypadku 2 szkół – asystentki kulturowe (pomoc nauczyciela lub pracowniczki świetlic). W przypadku kilku szkół udział brały także wicedyrektorki.
Grupy różniły się w podejściu do pracy z klasą wielokulturową. Wynikało to nie tylko z doświadczeń nauczycielek, ale także z ich wiedzy i przebytych szkoleń, a także z samego nastawienia szkoły do tematu wielokulturowości czy dzieci cudzoziemskich. W niektórych grupach nauczycielki nie bały się zadawać trudnych pytań, które dotyczyły na przykład trudnych sytuacji między dziećmi czy w kontakcie z rodzicami (w obu przypadkach, zarówno między polskimi jak i cudzoziemskimi). Były też niestety grupy, w których 3 godzinne szkolenie online było za krótkie, aby otworzyć się na tyle, aby móc omawiać trudne sytuacje w danej szkole. W przypadku większości szkół możemy jednak mówić o zainteresowaniu tematem szkolenia, a przychodzeniu na te szkolenia z konkretnymi pytaniami czy wątpliwościami oraz o ogólnej otwartości na przekazywane treści.
We wszystkich szkołach uczą się dzieci z doświadczeniem migracji, zatem w przypadku żadnej ze szkół nie możemy mówić o profilaktyce, czyli przygotowaniu, zanim dzieci z doświadczeniem uchodźczym czy migracyjnym trafią do szkoły. Większość szkół po raz pierwszy zetknęła się z tematem pracy z klasą wielokulturową przy okazji rozpoczęcia nauki przez dzieci z Ukrainy i Białorusi, w związku z wojną w Ukrainie. Niektóre szkoły miały wcześniejsze doświadczenia w pracy z klasami, w których uczyły się dzieci z doświadczeniem migracji wymuszonych (uchodźcze, np. czeczeńskie) lub innych typów migracji (np. wietnamskie, gruzińskie); w niektórych szkołach uczą się także dzieci z doświadczeniem migracji powrotnych (czyli re-emigranckie, np. z Niemiec, Norwegii czy Zjednoczonego Królestwa). Ilość dzieci z doświadczeniem migracji w jednej (typowej, przeciętnej) klasie bardzo różniła się wśród szkół, tj. od jednego dziecka ukraińskiego w danej klasie po 8 dzieci z Ukrainy, Białorusi i Gruzji w innej klasie w innej szkole.
Nawiązując do informacji zwrotnej dotyczącej szkoleń: zaobserwowałyśmy, że zdecydowana większość nauczycieli/nauczycielek nie brały udziału w podobnym szkoleniu. Niektóre nauczycielki na własną rękę poszukiwały informacji dotyczących dobrych praktyk w pracy z uczniami i uczennicami cudzoziemskimi, ale w zdecydowanej większości (co też zostało potwierdzone przez wiele uczestniczek), pracują one z klasą wielokulturową w oparciu o własną intuicję. Były pojedyncze osoby, które brały udział w różnych konferencjach online, jednak naprawdę garstka miała doświadczenie szkoleniowe z tej tematyki. W naszym poczuciu jest to rekomendacja na przyszłość: warto, aby nauczyciele i nauczycielki przechodzili choć krótki kurs z zakresu pracy z klasą wielokulturową, w którym mogłyby znaleźć się te tematy, które cieszyły się największym zainteresowaniem na naszych szkoleniach, tj.:
- Jak integrować grupę złożoną z dzieci polskich, ukraińskich i białoruskich
- Jak oceniać sprawiedliwie i na jakiej podstawie wystawiać stopnie dzieciom, którzy nie mówią po polsku.
- Co robić w sytuacji konfliktu między dziećmi polskimi a ukraińskimi (np. kiedy dzieci polskie nie zgadzają się z nierównym/lepszym traktowaniem dzieci ukraińskich – w kontekście ulg, pomocy i innego oceniania; w sytuacji, kiedy uczniowie i uczennice ukraińscy nie są zainteresowani kontaktem z dziećmi polskimi i przebywają tylko we własnej grupie; w sytuacji gangów, przemocy i bullyingu w klasie/szkole wielokulturowej)
- Jak angażować i jak współpracować z rodzicami dzieci cudzoziemskich
- Podstawowe różnice w edukacji w Polsce i w Ukrainie.
- Różnice kulturowe między Polską a Ukrainą w tematach szkolnych (np. rola i podejście do nauczyciela, rola ucznia i rodzica w szkole, itp.)
Wszystkie te tematy poruszyłyśmy w zależności od aktualnego zapotrzebowania i dla wielu naszych uczestniczek okazały się one nowe i niezbędne. Rekomendujemy dalsze szkolenia w tym temacie.
W ramach danego projektu w sumie przeszkoliłyśmy 146 osób które na co dzień pracują z dziećmi z doświadczeniem migracji w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych w Warszawie.
